‘टायगर स्टेट’ला मिळाली नवी ओळख : पाहणीत जवळपास 13 हजार गिधाडांची नोंद
वृत्तसंस्था/ भोपाळ
मध्यप्रदेशच्या नावावर अनेक विक्रमांची नोंद आहे. देशाच्या मध्यभागी असलेले हे राज्य टायगर स्टेट, डायमंड स्टेट अशा अनेक नावांनी ओळखले जाते. पण आता राज्याच्या नावावर आणखी एक कामगिरी नोंद झाली आहे. एकीकडे सर्वत्र गिधाडांची संख्या कमी होत असताना, दुसरीकडे मध्यप्रदेशातून दिलासादायक बातमी आली आहे. राज्यात गिधाडांची संख्या आता जवळपास 13 हजारांसमीप पोहोचली असून मध्यप्रदेश आता देशातील सर्वाधिक गिधाडे असणारे राज्य बनले आहे.
मध्यप्रदेश वन विभागाने जारी केलेल्या एका आकडेवारीत राज्यात गिधाडांची संख्या सर्वाधिक असल्याचा दावा करण्यात आला आहे. 2025 मध्ये वन विभागाने राज्यस्तरावर केलेल्या गिधाडांच्या गणनेत गिधाडांची संख्या 12 हजार 981 पर्यंत वाढली आहे. मध्यप्रदेश हे देशातील सर्वाधिक गिधाडे असलेले राज्य बनले आहे. पहिल्या टप्प्यात वन विभागाच्या 16 मंडळांमध्ये, 64 विभागांमध्ये आणि 9 संरक्षित क्षेत्रात 17, 18 आणि 19 फेब्रुवारी 2025 रोजी गिधाडांची गणना करण्यात आली. गिधाडांची गणना करण्याचे काम वन विभागाचे अधिकारी आणि कर्मचारी, स्वयंसेवक आणि छायाचित्रकारांनी केले.
राज्यात सध्या 12,981 गिधाडे असल्याचे आढळून आले असून राज्यात एकंदर गिधाडांची संख्या गेल्या 10 वर्षांत दुप्पट झाली आहे. तसेच आतापर्यंत एकूण 7 प्रजाती शोधल्या गेल्या आहेत. यापैकी 4 प्रजाती स्थानिक आणि 3 प्रजाती स्थलांतरित आहेत. यामध्ये भोपाळच्या वन विहार राष्ट्रीय उद्यानातील पांढरे रम गिधाड, म्हणजेच पांढऱ्या पाठीचे गिधाड समाविष्ट आहे.
राज्यात गिधाडांची गणना 2016 पासून सुरू करण्यात आली. हिवाळ्यातील शेवटचा काळ हा गिधाडांची गणना करण्यासाठी योग्य वेळ असतो. या काळात स्थानिक आणि स्थलांतरित गिधाडे सहज मोजता येतात. 2019 च्या गणतीत गिधाडांची संख्या 8 हजार 397 होती, 2021 मध्ये ती वाढून 9 हजार 446 झाली आणि 2024 मध्ये ती वाढून 10 हजार 845 झाली.
गिधाडे त्यांच्या उंच उडण्यासाठी ओळखली जातात. तसेच गिधाडांना निसर्गाची स्वच्छता करणारे पक्षीही मानले जाते. जे मृत प्राण्यांचे मृतदेह खाऊन पर्यावरणाचे रक्षण करतात. गिधाडे एकेकाळी नामशेष होण्याच्या मार्गावर होती. त्यांच्या घटत्या संख्येमुळे, 2002 पासून त्यांना ‘आययुसीएन’च्या रेड लिस्टमध्ये गंभीरपणे धोक्यात असलेल्या वर्गीकृत गटात समाविष्ट करण्यात आले होते. पण आता त्यांची संख्या सतत वाढत आहे.
गिधाडे वर्षातून फक्त एकदाच अंडी घालतात. आकाराने ते कोंबडीच्या अंड्यापेक्षा तिप्पट मोठे असते. अंड्यातून जिवंत पिल्लू बाहेर येण्याचा यशस्वी दर 50 टक्के मानला जातो. म्हणूनच अर्धी अंडी विकसित होत नाहीत. अंड्यातून 55 दिवसांत पिल्लू बाहेर येते. बाळ चार महिने घरट्यात राहते. मग ते उडण्यासाठी तयार होते, अशी माहिती तज्ञांकडून देण्यात आली.
