आरबीआय नवीन प्रणाली आणण्याच्या तयारीत
वृत्तसंस्था/ मुंबई
भारतीय रिझर्व्ह बँक (आरबीआय) आता ईएमआयवर खरेदी केलेल्या उत्पादनांबाबत नवीन नियम आणण्याची तयारी करत आहे. मोबाईल फोन आणि टीव्हीसारख्या उत्पादनांसाठी लहान कर्जांची वसुली सुलभ करणे हे यामागील उद्दिष्ट असल्याचे स्पष्ट केले आहे. आरबीआय अशी प्रणाली तयार करण्याची तयारी करत आहे, ज्याद्वारे ग्राहकांनी ईएमआय भरला नाही तर कर्जावर खरेदी केलेली उत्पादने आणि त्यांच्या सेवा दूरस्थपणे बंद करण्यात येणार आहेत. यामध्ये मोबाइल फोन, टीव्ही आणि वॉशिंग मशीनसारख्या उत्पादनांसाठी लहान कर्जांची वसुली सुलभ करणे हेच नव्या प्रणालीमागील उद्दिष्ट आहे. आरबीआयने बँका आणि वित्तीय संस्थांशी या विषयावर चर्चा केली आहे. यावर वित्त तज्ञ आदिल शेट्टी स्पष्ट करतात की, रिझर्व्ह बँकेला एका विशिष्ट पैलूचा देखील विचार करावा लागेल. फोन, लॅपटॉप आणि इतर तत्सम वस्तू खरेदी करण्यासाठी कर्जे तारणमुक्त असतात, म्हणजेच ग्राहकांना त्यांच्याविरुद्ध कोणतीही मालमत्ता गहाण ठेवण्याची आवश्यकता नसते. म्हणून, त्यांचे व्याजदर 14-16 टक्के जास्त आहेत. जर नवीन प्रणाली लागू केली गेली तर, ही कर्जे सुरक्षित कर्जांच्या श्रेणीत येतील (जसे की गृहकर्ज आणि वाहन कर्ज). म्हणून, बँकांना हे अधिकार देण्यापूर्वी, अशा कर्जांची श्रेणी बदलावी लागेल आणि व्याजदर देखील कमी करावे लागतील.
ईएमआयच्या नव्या प्रणालीबाबत…
येथे ती कशी अंमलात आणली जाईल?
आरबीआय ज्या प्रणालीचा विचार करत आहे ती प्रामुख्याने लघु ग्राहक कर्जांना (जसे की मोबाईल फोन, स्मार्ट टीव्ही, वॉशिंग मशीन आणि इलेक्ट्रॉनिक्स) लागू होईल. ईएमआयवर खरेदी केलेली उत्पादने अॅप्स किंवा सॉफ्टवेअरसह प्री-इंस्टॉल केली जातील. जर ग्राहकाने हप्ते भरले नाहीत, तर सॉफ्टवेअर उत्पादन दूरस्थपणे लॉक करेल.
वैयक्तिक डेटा धोक्यात आहे का?
नवीन नियम ग्राहकांची पूर्वसंमती मिळवेल आणि फोन लॉक असतानाही त्यांचा वैयक्तिक डेटा सुरक्षित राहील याची खात्री करेल. याचा अर्थ असा की ‘सेवा बंद करणे’ म्हणजे थकबाकीची रक्कम भरेपर्यंत फोन (किंवा डिव्हाइस) निरुपयोगी राहील. जर बँकांना हे लॉक करण्याची परवानगी दिली गेली तर त्यांना लाखो लोकांच्या डेटामध्ये प्रवेश मिळेल. हा डेटा तिथून लीक होऊ शकतो. यामुळे ब्लॅकमेलिंग आणि खंडणीच्या घटना वाढू शकतात. आरबीआय आणि बँकांना या पैलूकडे लक्ष द्यावे लागेल.
प्रत्येक उत्पादनात हे शक्य आहे का?
मोबाईल, टॅब्लेट, लॅपटॉप, स्मार्ट टीव्ही इत्यादींमध्ये हे सहज शक्य आहे, कारण त्यांचे सॉफ्टवेअर रिमोट पद्धतीने नियंत्रित केले जाऊ शकते. अनेक देशांमध्ये, वाहनांमध्ये (कार/बाईक) आधीच अशी प्रणाली आहे, ज्यामुळे ईएमआय भरला नाही तर वाहन सुरू होत नाही. घरगुती उपकरणांमध्ये (रेफ्रिजरेटर, वॉशिंग मशीन इ.) हे शक्य आहे, परंतु भारतासारख्या बाजारपेठेत ते अजूनही कमी आहे.
देश काय करत आहेत?
युनायटेड स्टेट्स: कार कर्जे किल स्विच तंत्रज्ञानाचा वापर करतात. ईएमआय भरले नाही तर कर्ज देणारे दूरस्थपणे कार बंद करू शकतात.
याचे फायदे आणि तोटे काय आहेत?
फायदे: डिफॉल्ट केसेस कमी होतात. कर्जदारांचा आत्मविश्वास वाढतो आणि कमकुवत कर्ज असलेल्यांनाही उत्पादने खरेदी करण्याची संधी मिळते.
तोटे: ग्राहकांचे हक्क धोक्यात येतात. अत्यावश्यक सेवा (फोन/कार) खंडित झाल्यामुळे रोजगार, शिक्षण आणि आरोग्यावर परिणाम होतो. एक तृतीयांश पेक्षा जास्त लोकांकडे ईएमआयवर इलेक्ट्रॉनिक वस्तू आहेत.
