रथोत्सवाच्या निमित्ताने वातावरण भक्तीमय : मंदिर परिसरात कडेकोट बंदोबस्त
वृत्तसंस्था/पुरी (ओडिशा)
ओडिशातील पुरी येथे होणाऱ्या जगन्नाथ रथयात्रेचा आज, 27 जून रोजी मुख्य दिवस आहे. रथोत्सवासाठी भगवान जगन्नाथ, बलभद्र आणि सुभद्रा यांचे रथ सज्ज ठेवण्यात आले आहेत. या यात्रोत्सवाच्या निमित्ताने संपूर्ण शहर विद्युत रोषणाई आणि फल-पुष्पांनी सजले असून लाखो भाविक पुरीमध्ये दाखल झाले आहेत. भाविकांच्या गर्दीमुळे मंदिर परिसरात कडक सुरक्षा बंदोबस्त तैनात करण्यात आला आहे. प्रशासन आणि मंदिर व्यवस्थापनाकडून सर्वतोपरी नियोजन करण्यात आले आहे. यात्रोत्सवावर नजर ठेवण्यासाठी सीसीटीव्ही, नियंत्रण कक्ष आणि एआय यासारख्या अत्याधुनिक यंत्रणांची मदतही घेतली जात आहे.
ओडिशातील पुरी येथील प्रसिद्ध जगन्नाथ मंदिरात दरवर्षी आषाढ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी जगन्नाथ रथयात्रा सुरू होते. पुरीतील रथोत्सव हा एक भव्य आणि ऐतिहासिक उत्सव मानला जातो. यावर्षी ही रथयात्रा शुक्रवारपासून सुरू होत आहे. या दिवशी भगवान जगन्नाथ, त्यांचे मोठे भाऊ बलभद्र आणि बहीण सुभद्रा तीन भव्य रथांवर बसून त्यांच्या मावशीच्या घराच्या गुंडीचा मंदिराकडे निघतील. भगवान जगन्नाथ नंदीघोष रथावर, बलभद्र तलध्वजावर आणि सुभद्रा दर्पदलन रथावर विराजमान असतील.
ही रथयात्रा एकूण 12 दिवस चालेल. 8 जुलै 2025 रोजी नीलाद्री विजयाने यात्रा संपेल. रथयात्रा 12 दिवसांसाठी आयोजित केली जात असली तरी, त्याची तयारी दोन-चार महिने आधीपासूनच सुरू होते. या रथयात्रेदरम्यान अनेक धार्मिक विधी, विधी आणि विशेष कार्यक्रम आयोजित केले जातात. पंचांगानुसार, यंदा ही तिथी 26 जून 2025 रोजी दुपारी 1:24 पासून सुरू झाली असून 27 जून रोजी सकाळी 11:19 पर्यंत चालेल. तथापि, उदयतिथी धार्मिक कार्यांसाठी ओळखली जात असल्याने रथयात्रा शुक्रवार, 27 जून रोजी सुरू होणार आहे.
58 दिवसांत रथांची निर्मिती
दरवर्षी 200 हून अधिक लोक फक्त 58 दिवसांत 45 फूट उंच तीन रथ तयार करतात. हे रथ पूर्णपणे पाच प्रकारच्या विशेष लाकडापासून हाताने बनवले जातात. लाकूड मोजण्यासाठी कोणत्याही तराजूचा वापर केला जात नाही, तर 45 फूट उंच आणि 200 टनांपेक्षा जास्त वजनाचे रथ काठीने मोजून तयार केले जातात. दरवर्षी नवीन रथ बनवले जातात. याची निर्मिती अक्षय तृतीयेपासून सुरू झाल्यानंतर गुंडीचा यात्रेच्या दोन दिवस आधी रथ तयार होतात. यात्रा संपल्यानंतर, रथांचे विसर्जन केले जाते.
जगन्नाथ रथयात्रेचे धार्मिक महत्त्व
जगन्नाथ रथयात्रा हिंदू धर्मात अतिशय पवित्र आणि पुण्यपूर्ण मानली जाते. कोणताही भक्त या यात्रेत स्वच्छ मनाने सहभागी होतो किंवा देवाचा रथ ओढतो, त्याच्या जीवनातील पापांचा नाश होतो असे मानले जाते. या यात्रेत सहभागी भाविक रथयात्रेत सहभागी झाल्याने एखाद्या व्यक्तीला शंभर यज्ञ केल्यासारखे फळ मिळते. त्यामुळे दरवर्षी देश-विदेशातून लाखो भाविक या यात्रेचा भाग होण्यासाठी पुरी येथे पोहोचतात.
