मालवणात ‘घोळी’चा आजवरचा सर्वाधिक लीलाव घोळाच्या शरीरातील वाताशयाला असते मोठी मागणी
मालवण:
गिलनेट प्रकारातील न्हैय मासेमारीस मिळालेल्या अकरा घोळ माशांना अडीच लाख रुपयांची बंपर बोली लागली. मालवण बंदरात घोळ माशांचा झालेला हा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा लीलाव असल्याचे मच्छीमारांनी सांगितले. रविवारी दुपारी मालवण बंदरातून शिरोडय़ासमोर 20 वाव खोल समुद्रात फायबर बल्यास घेऊन न्हैय मासेमारीस गेलेल्या मच्छीमारांच्या जाळय़ात हे घोळ मासे सापडून आले. जाळी ओढत असताना एक मासा जाळय़ातून निसटला.
घोळ माशाचे मांस चविष्ट असते. मत्स्य वर्गाच्या सायनिडी कुळात घोळ माशाचा समावेत होत असून त्याचे शास्त्राrय नाव प्रोटोनिबिया डायकॅन्थस आहे. घोळ मासा आणि त्याची पिल्ले कच्छच्या आखातापासून मुंबईपर्यंतच्या समुद्रात सापडतात. घोळाचे मांस पांढऱया रंगाचे असते. त्यातून काटे सहज काढता येतात. त्यांच्या मांसाचे तुकडे गोठवून निर्यात केले जातात. कोथ (ओटोलिथॉइडिस ब्य्रुनियस) हा घोळाच्या कुलातील मासा. त्याची शरीररचना घोळाप्रमाणे असते. महाराष्ट्र आणि गुजरातच्या समुदात हे दोन्ही मासे आढळतात. या दोन्ही माशांच्या वाताशयाला विशेष मागणी असते. वाताशयाला औषधी गुणधर्म असतात. सुकविलेल्या वाताशयापासून आयसिंग्लास हा पदार्थ तयार करतात. वाईन व व्हिनेगर स्वच्छ व नितळ करण्यासाठी हा पदार्थ वापरतात. वाताशय अर्थात हवेच्या पिशवीला इंग्रजीत ‘एअर ब्लॅडर’ म्हटले जाते. या हवेच्या पिशवीला स्थानिक बोलीत ‘पोको’ म्हणतात. ज्याचा उपयोग हा मासा पृष्ठभागावर येण्यासाठी आणि समुद्रतळाशी जाण्यासाठी करीत असतो. पृष्ठभागावर येताना तो वाताशयात हवा साठवतो आणि समुद्रतळाशी जाताना हवा सोडतो.
ड्रमर फिश म्हणूनही ओळख
घोळ माशाची लांबी 150 ते 180 सें. मी. आणि वजन 10 ते 15 किलोपर्यंत असते. शरीर काहीसे चपट आणि लांबट असते. मुस्कट लांब व टोकदार असते. पृष्ठपर जरासे जोडलेले असून त्यांचा पुच्छपर लांबट व निमुळता असतो. गुदपरावरील दुसरा काटा लांबट व जाडसर असतो. शरीर पोकळीतील वाताशय मोठे असते. जठरातील स्नायू वाताशयावर आपटून ते ओरडल्यासारखा घोगरा आवाज काढतात. हा आवाज ड्रम वाजविल्यासारखाही वाटतो. त्यामुळे त्यांना ‘ड्रमर फिश’ असेही म्हणतात. हा आवाज कर्कश अथवा खर्जातील आवाज काढल्यासारखा वाटतो. म्हणून त्याला क्रोकर फिश असे नाव आहे. घोळ मत्स्याहारी असून कोळंबी हे त्याचे मुख्य अन्न आहे. तो तारळी, बांगडा, बोंबिल यासारखे लहान अस्थिमत्स्यही खातो. याशिवाय त्याच्या आहारात कवचधारी संधीपाद, मृदुकाय, कंटकचर्मी, वलयीकृमी इत्यादी समुद्रतळातील प्राणी असतात. लहान वयात ते झिंगे व कोळंबी खातात. मोठे झाल्यावर ते अस्थिमत्स्य खातात. घोळ सात ते आठ वर्षे जगतो. घोळ तीन ते चार वर्षांनंतर प्रजननक्षम होतात. घोळाची मादी थोडय़ा-थोडय़ा दिवसांच्या अंतराने गटागटाने 50 ते 70 लाख अंडी घालते. जून ते ऑगस्ट महिन्यात मादी मोठय़ा संख्येने अंडी घालते. हा मासा प्रामुख्याने समुद्रतळाशी वास्तव्य करतो.
